Кезінде төскейде малын бағып, төрінде етін жеп отырған берекелі де мерекелі Маралды ауылының тынышы кеткелі екі жыл болды. Қазақтың жері қазынаға толы екендігі мәлім. Менделеев таблицасының барлық элементтерін құдайдың өзі бере салған ұлан байтақ даламызға кімдер көз алартпады? Бірақ олар жаугершілікпен алмақшы болды. Алайда, ата бабамыз ақ найзаның ұшымен, ақ білектің күшімен қорғап, қазіргі ұрпаққа аманат етіп қалдырды. Тіпті әйгілі Қаныш Сәтбаевтың өзі тауып жатқан жерасты минералдарының біразын айтпай, «болашақ ұрпаққа керек болар» деген үмітпен қалдырған деседі. Сонымен Маралды ауылының саф алтынның үстінде отырғанын біліп алған бизнесмендер мен билік өкілдері ауылдың жанынан алтын өндіретін зауыт салу жөнінде «жасырын» уағдаласты. Нәтижесінде әрқайсысы өздерінің әлемдік «Forbes» журналында күлімдеп тұрған «Қазақстанның бай алпыс азаматының» қатарында тұрған суреттерін елестеткен шығар.
Алдымен ауыр техникамен алыстан жұмысшыларды әкеліп зауыт орнату жұмыстарын бастады. Алайда, ауылда тұратын 400 -ден астам тұрғындармен ақылдасып, қоғамдық талқылау ұйымдастыру қажет екенін қаперіне де алмады. «Ашық НҚА» сайтына жариялап тастадық. Билік органдарының уәжі «Заң бойынша 30 күн қаралады. Ескертулер болмаса қоғамдық талқылау өтті деп есептейміз» деді. Еліміздегі «ең байлық» пен «жер байлықты» қалталауды армандағандар үшін өте қолайлы сайтты ауылдағы халық қайдан білсін. «Ашық НҚА»-дағы қоғамдық талқылауға қалай қатыссын?
Сонымен құжаттарын толық реттеместен, халықпен ақылдаспастан басталған алтын өндіретін зауыт құрылысы салынғалы ауылдан береке де, мереке де кетті. Алдағы уақытта зауыт құрылысы тоқтатамаса, жұмыссыздық жайлаған ауыл тұрғындарының өздері-ақ көшіп кетерін әккілер білген сияқты. Естуімізше, 400 астам түтіннен 260-қа жуық ғана отбасы қалған деседі. Енді бір екі жылда Маралды да марал түгілі адам қалмасы анық. Жақсы, зауыт салынсын делік. Бірақ басты проблема Маралды ауылының экологиялық ахуалы болып отыр. Білуімізше, қызыл кітапқа енген жеті түрлі өсімдіктің тапталып қалғаны былай тұрсын, аса қауіпті ционид атты химиялық элементтің жерастын жарып шығып, зауыттың іргетасынан ағып жатқан сумен араласып, ауылға барса не болады? Қаншама мал, жан, адамға қауіп төнерін зерттеді ме? Маралдықтардың айтуынша, «жерастынан шығып жатқан қауіпті химиялық элементтің бар екені туралы ауыл тұрғындары өз қаражаттарына ғылыми-сараптамалық қорытынды жасатып, су және ирригация, экология және табиғи ресурстарды қорғау министрліктеріне апарған. Алайда, ондағы лауазымды тұлғалар көзжұмбайлыққа салынып, иығын қиқаң еткізуден аса алмай отыр» деп ашынады. Екі жыл бойы түйіні шешілмей келе жатқан мәселенің ауыл тұрғындары мен зауыт салушылар арасында өзара келісімге келуіне мүдделі бір орган болмай тұрған сияқты. Тіпті 8 мамыр күні зауыт құрылысының алдына барған халыққа ішкі істер органдарымен қарулы әскерді алдын-ала сайлап алып шығудың өзі бассыздық емес пе? Ауылдың қарттарымен, кемпірлеріне қару кезеніп не көрінді? Бұл одан сайын істі ушықтырып жібермей ме? Екінші тарапты тыңдасақ, зауыт басшысының айтуынша, «зауыт құрылысы ҚР барлық заң талаптарына сай келеді» дейді. Сонымен қатар, жүргізілген гидрогеологиялық зерттеулер жұмысының қорытындысында жолдапты. Бұл заңсыз митингілерді «біреулер» ұйымдастырып отыр дейді. Жақсы, оған да сенейік. Жері шүйгін, топырағы құнарлы, таулары мұнарлы Маралдыға алтынның зауытын емес, туризмінің орталығын салса әңгіменің ауаны басқаша болар ма еді? Жер жәннатына айналған тұмса табиғаттың бойында этноауыл салып, батыс пен шығыстан, солтүстік пен оңтүстіктен келетін шетелдік қонақтарды қарсы алып, табиғатын аралатып-ақ миллиондаған доллар пайда табуға болар еді ғой,- деген пенделік ой келеді. Ал алтын іздеп, алба-жұлба ғып тастаған далада алтын біткен соң Маралды «Аралдыға» айналып кетпей ме? Ал Маралдыдағы алтын болашаққа қалар еді. Марал да елден қашпас еді-ау…..
Асылбек Байжұмаұлы