Соңғы кезде елімізде CryptoCity құру идеясы сөз болып жүр. Бірақ, аты ғана айтылғанымен, қандай болатыны, қалай жұмыс істейтіні туралы толыққанды мәлімет жеткіліксіз. Ал ондағы криптовалютамен сауда жасау идеясына қатысты күдік көп. Әсіресе, USDT-мен жүргізілуі мүмкін деген бартерлік сауда туралы сала сарапшысы Дәурен Қарашев жақсы талдап берді. Осыған байланысты Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәбісі министрлігінен жағдайды сұрап білдік.
CryptoCity-де бартерлік сауда жоқ
Министрліктің жауабына қарағанда, CryptoCity жобасы Қазақстан аумағында цифрлық активтердің айналымын қамтамасыз етуді және ашық әрі реттелетін операцияларды жүргізуге арналған экожүйе құруды көздейді.
Жоба арнайы аймақ құруға бағытталған және ол Ұлттық банк жанындағы реттеуші қызмет («песочница») аясында апробациядан өтеді. Сол арқылы жаңа құқықтық режимді бақыланатын ортада сынақтан өткізуге мүмкіндік туады. Сонымен бірге, болашақта цифрлық активтерге қатысты заңнамалық нормаларды әзірлеуге және оны ел аумағында кеңейтуге жағдай жасайды.
Реттеуші қызмет аясында «Астана» халықаралық қаржы орталығының криптобиржа құралдарын банк инфрақұрылымына интеграциялау, сондай-ақ, дәстүрлі және цифрлық қаржы жүйелерінің өзара іс-қимылын жеңілдету жоспарланып отыр.
Осыған дейін қоғамда USDT криптовалютасын бартерлік сауда құралы ретінде қолдану жайында әңгіме тараған еді. Алайда министрлік CryptoCity жобасында бартерлік сауда қарастырылмағанын жеткізді.
«Жоба криптовалюталарды нақты экономикалық операцияларда пайдалануға мүмкіндік беретін, ашықтық пен реттеуді қамтамасыз ететін экожүйені іске қосуды мақсат етеді», – деп жазады ресми жауапта.
Алайда, «нақты экономикалық операцияларда пайдалану» деген сөз нені білдіретіні тарқатып айтылмайды. Криптоактивтермен қалай сауда жасалатыны, яғни, есеп айырысу тетіктерін тарқатып түсіндіріп бермеді.
«Сұр» секторды заңды нарыққа көшіру әлі сөз күйінде
CryptoCity жобасын әзірлеу барысында халықаралық тәжірибе зерделенген. Crypto-Friendly Cities 2025 индексіне сәйкес, цифрлық активтер үшін ең қолайлы қалалардың қатарына Любляна, Гонконг, Цюрих, Сингапур, Әбу-Даби, Люксембург, Маскат, Порту, Осло және Сидней кіреді. Бағалау барысында реттеуші және салықтық орта, өмір сүру деңгейі, цифрлық инфрақұрылымның сапасы және криптовалюталық сервистердің дамуы сияқты критерийлер қарастырылған.
Жауап мәтіні бойынша, CryptoCity жобасы аясында цифрлық активтердің көлеңкелі айналымы тәуекелдерін төмендетуге ерекше назар аударылмақ. Қатысушылар бақыланатын ортада міндетті түрде сәйкестендіріліп, верификациядан өтеді (KYC/AML). Бұл операциялардың ашықтығын қамтамасыз етіп, «сұр» сектордағы инвесторларды заңды алаңдарға тартуға мүмкіндік бермек. Жоба цифрлық активтердің реттелетін нарығын заңдастыру мен дамытудың алғашқы қадамы ретінде қарастырылып отыр.
Айта кетейік, «сұр» сектордағы инвесторларды заңды алаңдарға тарту шарасымен министрліктің айналысып келе жатқанына біраз болды. Мұндай көшіру идеясын министр Жаслан Мәдиев 2024 жылдың маусымынан бері айтып жүр. Алайда әзірге нақты қандай нәтижеге жеткені туралы нақты мәлімет жоқ. Бірақ, белгілісі, қазақстандық криптоинвесторлардың 95%-ы заңсыз нарықта жұмыс істеп келеді. Бұл туралы президент Қасым-Жомарт Тоқаев 2025 жылдың 28 қаңтарында Үкіметтің кеңейтілген отырысында айтқан еді.
Binance-қа ақша салғандарға министрлік бас ауыртпайды
Нарықтағы бүгінгінің ең үлкен мәселесі, Binance.com жетекшілерінің кеңесімен осы халықаралық криптобиржаға қомақты қаражат салған азаматтардың мәселесі қалай шешілетіні түсініксіз. Қазір оларға қылмыстық жауапкершілік қаупі төніп тұр. Құзырлы органдар бұған көз жұма қарай ма, әлде амнистия жасау мүмкіндігін қарастыра ма?
Бұл жөнінде министрліктің тұшымды жауабы жоқ. Ел нарығын реттеп отырған министрлік бұл мәселемен АХҚО айналысуы керек деп есептейді.
«Астана» халықаралық қаржы орталығы туралы» конституциялық заңға және АХҚО актілеріне сәйкес, АХҚО Қаржылық қызметтерді реттеу комитетінен АХҚО аумағында цифрлық активтермен қаржылық қызметтерді жүзеге асыруға лицензия алған сауда алаңдарында цифрлық активтермен операция жүргізуге рұқсат етіледі. Цифрлық активтер биржаларына лицензия беру мәселелері Министрліктің құзыретіне кірмейді, бұл мәселе АХҚО құзыретіне жатады», – деп жауап берді министрлік.
Ербол Тұрымбет,
BM.KZ