Үкімет фермерлер үшін ауыл шаруашылығы жануарларын сәйкестендіру құралдарын ақылы етпек.
Мемлекет топан суға қарық болып өлген төрт түлік малдың барлық иелеріне өтемақы төлеуге шешім қабылдады. Осы мақсатта Су тасқынына қарсы іс-қимыл жөніндегі республикалық штабтың хаттамасымен, өлген ауыл шаруашылығы жануарларының құнын өтеу алгоритмі бекітілді.
Алайда мұнда бір «гәп» бар. Ауыл шаруашылығы министрлігінің түсіндіруінше, мал өлекселерінің меншік иесін анықтау үшін әрбір жануардың бірдейлендіру нөмірі – құлағындағы сырға-биркасы, денесіндегі таңбасы және тағы басқасы «Ауыл шаруашылығы жануарларын бірдейлендіру дерекқорымен» салыстырылады. Мал сонда тіркелсе, өтемақы да төленеді.
Бұл ретте еліміздегі малдардың бәрінде бірдей идентификациялау құралдары жоқ. Сол үшін шенділер мал иелерін үнемі жазалайды.
Мысалы, тек ресми мәліметке жүгінсек, Әкімшілік құқық бұзушылық кодексінің 406-бабы бойынша ауыл шаруашылығы жануарларын уақытылы сәйкестендіру жүргізілмегені үшін 2023 жылы мал иелерінің үстінен 354 хаттама толтырылып, оларға жалпы сомасы 6 116 125 теңге айыппұл салыныпты. Хаттама толтырмай, парамен «жауырды жаба тоқи» салған оқиғалар қаншама?
Сондай-ақ жауапты лауазымды тұлғаларға жалпы сомасы 6 136 425 теңгеге 147 хаттама толтырылды.
Бұл жерде қасақана тіркеуден жасырып қалмаса, мал иелерінің кінәсі жоқ. Бұған жергілікті атқарушы биліктің мал сырғаларын уақытында сатып алмауы айыпты.
Өйткені биылғы 2024 жылғы 1 қаңтардан бастап ауыл шаруашылығы жануарларын бірдейлендіру (сәйкестендіру деп те айтылады) құралдарына мемлекеттік сатып алуды ұйымдастыру әкімдіктердің құзыретіне берілді.
2024 жылғы сәуір аяқталуға таяды. Алайда 3 сәуірдегі жағдай бойынша тек Жетісу облысы – 203 994, Ұлытау облысы – 79 253, Шымкент қаласы – 26 400, Алматы қаласы – 1050 дана ірі қара малға арналған сәйкестендіру құралдарына мемлекеттік сатып алу өткізіпті. Бүгінде оларды жеткізу жұмыстары жүргізілуде.
Қалған 15 облыс пен Астана қаласының жергілікті атқарушы органдары мемлекеттік сатып алуды өткізбеген. Ауыл шаруашылығы министрлігінің түсіндіруінше, бұл өз кезегінде малдың уақытылы есепке қойылмауына әкеліп соқты.
Биыл еліміздің 11 облысын топан су басты, малдарға сәйкестендіру құралдарын уақытылы сатып алып тақпаған да дәл осы өңірлер екен. Салдарынан, қорасында мал ұстаған бұқара халық, алдындағы төрт түліктен нәпақасын айырып келген ауыл кәсіпкері өзіне тиесілі өтемақыдан жаппай қағылайын деп тұр.
Өңірлерде «Ауыл шаруашылығы жануарларын бірдейлендіру бойынша іс-шараларды жүргізу» бюджеттік бағдарламасы аясында бөлінген қаржының толығымен игерілмеу қаупі туындаған.
Мал дәрігерлері бұл проблеманың елге төндірген тағы бір қаупін атады: өмірлік қажетті вакциналар тек тіркелген малға салынатыны мәлім. Әкімдіктердің сәйкестендіру құралдарын сатып алуды кешіктіруі салдарынан есепке алынбаған малдарға және олардың төлдеріне көктемгі ветеринариялық-профилактикалық шаралар жасалмауда. Салдарынан олар ауруға душар болып, қырылып жатады.
Қолданыстағы «Ауыл шаруашылығы жануарларын бірдейлендіру қағидалары» бойынша малдың төліне келесі жасқа жеткен күнінен бастап 14 жұмыс күнінен кешіктірілмей идентификация жүргізіледі:
• бұзау, қозы, лақ, боталар – туғаннан бастап 7 күн өткен соң;
• құлындар – 4 айлық жастан бастап;
• торайлар – үш айлық жасынан бастап.