Үш жыл бұрынғы статистикаға сүйенсек, Балқаш өңірінде құстардың 120 түрі мекендесе, оның 12 түрі Қызыл кітапқа енгізілген. Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі көлдің таяздануынан жағымсыз салдарлар болуы мүмкін екенін тілге тиек еткен. Соның ішінде сулы-батпақты алқаптардың құрғауы және жойылуы, жабайы жануарлардың қоныс аудару жолдарының жойылуы, климаттың өзгеруі, аймақтың флорасы мен фаунасының жоғалуы, бүкіл көл жүйесінің жойылуы, жануарлардың жойылуы мүмкін. Сондай-ақ ауыл шаруашылығын сумен қамтамасыз ету мәселесі ушығуы мүмкін.
Айта кету керек, NASA және Сircle of Blue мамандары Балқаш көлі де Аралдың жолымен келе жатқанын айтқан болатын. Судың тартылып бара жатқаны аймақ тұрғындарына 2021 жылдан бастап сезіле бастаған. Caspian Policy Center мәліметі бойынша, Қытайдың солтүстік-батысынан ағып жатқан Іле өзенінің ағысы 1970 жылдардан бастап тұрақты түрде қысқарып келеді, ал соңғы 20 жыл ішінде Іле өзенінің бойында ауылшаруашылығы мен егін жинау үшін пайдаланылатын жер көлемі 30 пайызға өсті. Балқашқа 5 өзен құяды десек, соның дені Іледен келеді. Аспан асты елінен бастау алатын бұл өзен суы соңғы жылдары азайған. Осыдан екі-үш жыл бұрын да көршілес Қытайдан келетін Іленің суы азайғаны туралы мәселе көтерілген еді. Қазіргі жағдай қалай?
Мамандардың айтуынша, соңғы жылдары Балқаш көлінің су деңгейі 2 метрге дейін түсіп кеткен. Алайда биыл 15 сантиметрге молайған. Дегенмен бұл экологиялық мәселенің шешімі емес. Көлдің аз-аздан болса да тұрақты тартылуы ондағы тіршілік иелеріне де айтарлықтай зиянын тигізіп отыр. Қаладағы балық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығының Балқаш бөлімшесін басқаратын Еркінбек Құматаевтың айтуынша, 2021 жылдан бастап көл айтарлықтай тартылып, балық азайып кеткен. «Қазір ғылыми орталықта оларды қолдан көбейту жұмысы қолға алынды. Бірақ Балқаштың балығын молайту үшін үлкен қойма салынғаны дұрыс. 2021 жылмен салыстырғанда 2 метрге дейін төмен түскен жерлер бар. Судың деңгейі түскен сайын балыққа зиянын тигізеді. Ең бірінші балықтың уылдырық шашуына. Мына қамысты, жақсы жайылымды, уылдырық шашатын аумақтарда су деңгейі түсіп, ол жаққа балық кіре алмайды», – дейді маман.
Балқаш өндірісті қала. Жыл сайын мониторинг жүргізіліп, көл суын пайдаланатын кәсіпорындардың жұмысы текесеріліп отырады. Облыстық экология департаментінің мемлекеттік инспекторы Шолпан Өтебаеваның айтуынша, бүгінгі күні Балқаш көліне өндірістік қалдықтар ағызылмайды. «Біз мұны үнемі бақылауда ұстап отырмыз. Тек су алатын кәсіпорындар бар. Бірақ инспекцияның рұқсатымен белгілі бір мөлшерде ғана пайдаланады. Оның өзінде пайдаланылған суды сүзгіден өткізіп, анағұрлым таза етіп көлге қайта құяды» дейді.