Қазақстан мұнайдан қанша табады және оны қайда сатады?
Қазақстан экономикасында мұнай маңызды рөл атқарады. Tengrinews.kz тілшісі біздің еліміз қара алтын экспортынан нақты қанша табыс табатынын және осы шикізаттың негізгі көлемі қайда бағытталатынын білуге бел буды.
Tengrinews.kz редакциясының ресми сауалына Энергетика министрлігі жыл басындағы жағдай бойынша мұнайдың қазіргі қоры 4,4 миллиард тоннаны құрағанын хабарлады.
Барлық алынатын мұнай қорларының шамамен 80 пайызы мынадай 10 ірі кен орнына тиесілі:
Қашаған — 1 014,0 миллион тонна;
Теңіз — 899,2 миллион тонна;
Қарашығанақ — 308,8 миллион тонна (оның ішінде конденсат — 242,3 миллион тонна);
Өзен — 123,3 миллион тонна;
Корольдік — 57,1 миллион тонна;
Жаңажол — 44,6 миллион тонна (оның ішінде конденсат — 8,8 миллион тонна);
Қаламқас — 41,5 миллион тонна;
Қаражанбас — 37,9 миллион тонна;
Солтүстік Бозашы — 35,1 миллион тонна;
Солтүстік Трува — 33,9 миллион тонна (оның ішінде конденсат — 1,4 миллион тонна).
Қазақстанның жалпы өндірістегі үлесі 33,1 пайызды құрады. Өндіру бойынша екінші орында АҚШ тұр — 30,9 пайыз. Еуропаның үшінші елінде — 18,4 пайыз. Одан кейін Қытай — 11,4 пайыз және басқа елдер — 2,7 пайыз.
Бұл ретте ұсынылған ақпаратқа сәйкес елдер бойынша Қазақстанның мұнай экспорты былайша көрінеді:
- Италия;
- Нидерланды;
- Қытай;
- Корея Республикасы;
- Румыния;
- Франция;
- Түркия;
- Грекия;
- Сингапур.
Қазақстан мұнайдан қанша табады?
Қаржы министрлігінде мұнай өндіру мен экспортынан түсетін кірістер мұнай секторы ұйымдарының салықтық аударымдары есебінен қалыптасатыны түсіндірілді. Ұйымдардың тізімі жыл сайын Энергетика және Қаржы министрліктерінің бірлескен бұйрығымен бекітіледі. Олардың мөлшерi көбiнесе сыртқы (мұнайдың әлемдiк бағасы, тасымалдау шығыстары) және iшкi (өндiру көлемi, iшкi рыноктағы шикiзат тапшылығы, рентабельдiлiк пен геологиялық сипаттамалар бойынша салықтық жеңiлдiктер) факторлардың әсерiне тiкелей байланысты. 2023 жылға мұнай өндіруден және экспорттан түсетін түсімдер туралы мәліметтер былайша көрінеді:
Мұнай секторы ұйымдарынан алынатын пайдалы қазбаларды өндіруге салынатын салық — 1 282,5 миллиард теңге;
Мұнай секторы ұйымдарынан түсетін экспортқа салынатын рента салығы — 452,0 миллиард теңге;
Шикі мұнайға кедендік әкету бажы — 1 643,1 миллиард теңге.
Біздің есептеуімізше, осы салықтардан түскен жалпы сома 3 триллион теңгеден асты.
Мұнай өндіруді арттыру жоспарына тоқталған Энергетика министрлігі қазіргі уақытта Теңіз және Қашаған кен орындарында өндірісті кеңейту бойынша жұмыстар жүргізіліп жатқанын хабарлады. Осыдан кейін мұнай өндіру көлемі жылына 100 миллион тоннаға жетеді.
«Заңнамаға сәйкес, Қазақстан аумағында өндірілген мұнай бірінші кезекте отандық мұнай өңдеу зауыттарына жіберіледі. Қалған бөлігін мұнай өндіруші компаниялар өздерінің экономикалық мүдделерін негізге ала отырып іске асырады «, — деп хабарлады ведомстводан.
Қазіргі уақытта Қазақстанда жаңа мұнай кен орындарын іздеу үшін тақтатас кеніштерінің ықтимал әлеуеттері бойынша барлау жұмыстары жүргізілуде. Энергетика министрлігі «қара алтын» өндіруді оңтайландыру үшін өнеркәсіптік серіктестермен және халықаралық ұйымдармен ынтымақтасады. Қазіргі заманғы технологияларды енгізетін Chevron, Eni, Shell, CNPC және басқа да жетекші әлемдік мұнай компаниялары тартылды.
Айта кетейік: Дүниежүзілік банк Қазақстанның экономикасы туралы баяндамасында 2024 жылы біздің еліміз экономиканың өсу қарқынының бірқалыпты қарқынын күтуде, бұл ретте нақты ЖІӨ-нің болжамды өсімі 4 пайызды құрайды. Өсудің басты қозғалтқышы көмірсутек секторы және мұнай өндіруді ұлғайту деп аталады.