Сапасыз кино санасыз ұрпақ тәрбиелейді
Қазақ киноиндустриясы- көптен бері түйіні шешлімей, қоғам талқысына түсіп жатқан күрделі мәселенің бірі. Кезінде артына өшпестей із қалдырған «Менің атым Қожа», «Қыз Жібек» сынды Шәкен Аймановтай алпауыт режиссерлердің еңбегі әлі күнге дейін көрермен назарынан тыс қалған жоқ.
Кеңес кезіндегі саяси цензураға қарамастан астарлап болса да қазақтың тарихын, дәстүр, салтын ұрпақтан -ұрпаққа жеткізе білген көреген ағалар мен атақты әртістердің шынайы бейнесі қазақ киносын биікке көтерді. Тәуелсіздік алғалы қазақ киносы түрлі оқиғаларды бастан өткерді.
Жоқшылық пен жетіспеушіліктің салдарынан атағы жер жарған актерлеріміз саудаға кетіп, саундтректерге түсіп, жарнама жариялап әйтеуір өлместің күнін көре жүріп, өнерге қайта оралды.
Шынтуайтқа келгенде, қазақ киносы 2000 жылдан кейін ғана тіріле бастады. Шәкен Айманов атындағы «Қазақфильм» киностудиясы заман ағымына сай кино саласына да бірқатар өзгерістер енгізді. Дегенмен де млндаған қаржы бөлгенмен халықаралық дәрежеде кино саласы көріне алмады.
Соңғы жылдары жеңіл желпі, арзан күлкіге арналған киноларға толып кетті. Айфоны мен ақшасы барлар ойы мен орамы жоқ, психологиясы мен философиясы жоқ киноларды саңырауқұлақша қаптатты.
Көрермен талғамы өзгерді ме? Әйтеуір кино саласы қоғамның талқысына айналып кетті. Кешегі «КВН» «Жайдарман» т.б жастарға арналған ойын, сауық отауларынан шыққандардың барлығы «актер» атанып кетті.
Жақында белгілі әртіс, КСРО Мемлекеттік сыйлығының лауреаты Нұржұман Ықтымбаев Ақан Сатаев пен Нұрлан Қоянбаевтың жұмыстарын қатан сыңға алды. Актер бюджеттен миллиондар бөлінгенмен нәтиже жоқ деді. Ақан Сатаев түсірген «Томирис» фильмін сынай отырып, режиссерлердің тарихтан мақұрым екендігін баса айтты.
Ал Қоянбаевтың комедияларын шынайы комедия емес екендігін оның артында тұңғиық ойлар мен терең философияның жоқтығын, көрермен жүрегіне әсер етпейтін жеңіл шығарма ретінде бағалады. Расында, қазақ киносында тың тақырыптар жеткілікті.
Әлі күнге дейін үш жүздің басын қосқан Абылай ханды, Қабанбай мен Бөгенбайды, Наурызбай мен Малайсарыны т.б ел қорғаған ержүрек баһадүр бабаларымыз туралы бірде-бір таңдай қақтырар шығарма жоқ. Біз Шыңғыс хан қазақ па? монғол ма? деп таласып жүргенде көршілес Өзбек елі «Жалантөс батыр» фильмін шығарды.
Жер жарған жарнамасына қарағанда керемет туынды болғанға ұқсайды. Мәдениет және ақпарат министрі А.Балаева ханым кино саласын бақылауға алғанын, бөлінетін қаражаттар мен кинолардың тақырыптарын ресми сарапшылар комиссиясы қарайтынын айтқан болатын. Іргеміздегі айдаһар елі өзі тарихында бір мемлекетті жеңіп көрмеген болса да, киноларында мыңдаған адамдар мен декорациялар жасап, аңыз, әпсанадан құрылған тарихи сериалдарын көріп таң қаласың.
Бізге де неге осындай деңгейдегі фильмдер түсірмеске. Қаражат бар. Әртістеріміз бар. Баяғыда «Көшпенділерге» шетелден әртіс шақырып масқара болып едік. Енді біздің кинондустрия саласының әлеуеті жететін жылына екі, үш сапалы фильм шығарсақ та жетер.
Ұлттың болашағы, өскелең ұрпақтың санасына әсер ететін кино саласында тың реформалар қажет-ақ. Қоғамның ой, пікірімен санасатын құзырлы мекемелер құр сөзден, нақты іске көшеді деген сенімдеміз.
Асылбек Байжұмаұлы
фото Ulysmedia телеграм каналынан алынды.