Қазақстанның фармацевтика нарығының 84 пайызы шетелдік өнімдерге тиесілі. Бұл – отандық медицинаны дамытуға қыруар қаражат бөлінгенімен, еліміздің әлі күнге дейін сыртқы өндірушілерге тәуелді екенін көрсетеді.
Жоғары аудиторлық палата төрағасы Әлихан Смайылов Мәжілістің жалпы отырысында 2022–2024 жылдары медицина ғылымын қаржыландыруға бөлінген 58 млрд теңгеге қарамастан, биомедициналық зерттеулер жүйеленбегенін және клиникалық база тиісті деңгейде тіркелмегенін мәлімдеді. Соңғы он жылда небәрі екі ғана отандық дәрілік зат тіркелген. Оның біреуі ұлттық формулярға енгізілмеген.
Мәселенің бір ұшы – дәрі-дәрмектерді тіркеудегі күрделі және бюрократиялық рәсімдерде. Мәжіліс депутаты Асхат Аймағамбетовтің айтуынша, осы кедергілердің салдарынан қолжетімді әрі қажетті дәрілер нарыққа шығуға мүмкіндік ала алмай отыр. Мысалы, ішуге арналған арзан пенициллин Қазақстанда тіркелмеген – себебі бұл өнім өндірушілерге экономикалық тұрғыдан тиімсіз.
Сондай-ақ, Әлихан Смайылов тексеріс нәтижесінде «СК-Фармация» бірыңғай дистрибьюторының жұмысында да бірқатар кемшілік анықталғанын айтты. Кейбір маңызды препараттар ай сайын үлестірілуі тиіс болса да, тек тоқсан сайын жеткізіліп келген. Бұл өз кезегінде дәрі-дәрмек тапшылығына әкеліп, азаматтардың қажетті препараттарды өз қаражатына алуға мәжбүрлейді.
Жалпы, саладағы басты проблемалар мыналар: дәрі-дәрмекпен толық қамтуда қиындықтар бар, бағалар реттелмеген, отандық өндіріс бәсең, ал ғылыми-клиникалық зерттеулер жүйесі дұрыс жолға қойылмаған. Тиімсіз жоспарлау салдарынан 32 млрд теңге шығын тіркеліп, жалпы көлемі 58 млрд теңгеге жеткен. Ал логистикалық шығындар соңғы үш жылда 60 пайызға өсіп, 2024 жылы 11 млрд теңгеге жуықтаған.
Аудит нәтижелері бойынша, 2022–2024 жылдары «СК-Фармация» амбулаториялық көмек аясында 164 түрлі дәрілік өнімді мүлде сатып алмаған. Бұл да өз кезегінде пациенттердің қажетті емді уақытылы алуға кедергі келтіріп отыр.