1 қаңтар 2026 жылдан бастап Қазақстанда жаңа Салық кодексі күшіне енеді. Құжат қоғамда қызу талқыланып жатыр. Сарапшылардың айтуынша, салық саласындағы өзгерістер халықтың әл-ауқатына және бизнеске кері әсер етуі мүмкін.
ҚҚС өседі, шекті табыс төмендейді
Жаңа кодекске сәйкес, қосылған құн салығының (ҚҚС) базалық мөлшерлемесі 16%-ға дейін ұлғайтылады. Сонымен қатар, жеңілдетілген режим үшін шекті табыс мөлшері 40 миллион теңгеге дейін қысқарады. Экономист Марат Қайырленовтың бағалауынша, бұл өзгерістер халықтың нақты табысын орта есеппен 14%-ға азайтады. Оның айтуынша, мұндай құлдырау Қазақстанда соңғы рет 1990-жылдары болған.
Қазірдің өзінде жалақының жартысы азық-түлікке жұмсалады. Ал жаңа салық жүктемесі бұл көрсеткішті 60%-ға дейін жеткізуі мүмкін, — дейді сарапшы Марат Қайырленов.
Сонымен қатар, сарапшы 90 күннен астам мерзімі өткен проблемалық несиелер көлемі қазіргі 3%-дан 18%-ға дейін өсуі мүмкін екенін атап өтті. Бұл жағдай банктік дағдарыс қаупін тудырады.
Бизнеске де ауыр соққы
Жаңа Салық кодексі шағын және орта бизнесті де айналып өтпейді. Бұған дейін жеңілдетілген режимде жұмыс істейтін компаниялар 3% салық төлеп келсе, енді бұл жүктеме 10%-ға дейін, кейбір жағдайда 20%-ға дейін өсуі мүмкін. Бұған қоса, кәсіпкерлерге ҚҚС есебін жүргізетін кәсіби бухгалтерлер жалдау қажет болады, бұл қосымша шығындарға алып келеді.
Жаңа Кодекс күшіне енсе, біраз кәсіпкерлік тоқтап қалуы мүмкін. Әсіресе, Отандық өнімдерге де кедергісі тиеді. Ал шағын кәсіпкерлік иелері де аз-маз ақша тауып отқанына қарамастан жеңілдетілген режимнің салығын көбейтсе, банкрот болады. Қанша жеңілдетеді деп күткенмен олай болмады, — дейді есепші Кәмшат Өсербайқызы.
Сарапшылардың пікірінше, жаңа Салық кодексінің нәтижесінде өндіріс шығындары өсіп, тұтынушылық сұраныс төмендеуі мүмкін. Бұл жұмыс орындарының қысқаруына және жұмыссыздықтың өсуіне әкелуі ықтимал. Ел нарығында отандық өнімнің орнын шетелдік тауарлар басады.