2025 жылғы 3 маусымда Қазақстанға Пржевальский жылқыларының жаңа тобы жеткізілді. Бұл – «Жабайы жылқылардың оралуы» жобасы аясындағы екінші халықаралық тасымал.
Жеті кертағы Чехияның Прага зоопаркі мен Мажарстандағы Hortobágy ұлттық паркінен арнайы әскери ұшақтармен жеткізілді. 2 маусымда аттанған екі ұшақ 3 маусым күні таң ата Арқалық қаласындағы әуежайға қонды. Осыдан кейін жануарлар тағы бес сағат жол жүріп, Қостанай облысының оңтүстігіндегі «Алтын Дала» мемлекеттік табиғи резерватына әкелінді.
Кертағылар алдағы бір жыл ішінде арнайы орталықтағы кең қашаларда бейімделіп, кейін Торғай даласына еркін жіберіледі. Орталықтағы инфрақұрылым мен мамандар іске толық дайын.
– Бір жылдық тынымсыз еңбектің нәтижесінде екінші топ жылқылар аман-есен жетті. Бірінші легі қазірдің өзінде дала тіршілігіне бейімделіп, жабайы ортада өмір сүріп жатыр, – деді ҚР Экология және табиғи ресурстар министрлігі Орман шаруашылығы және жануарлар әлемі комитетінің төрағасы Данияр Тұрғамбаев.
Жобаны Қазақстан тарапы Франкфурт зоология қоғамы, АСБК, Прага, Нюрнберг, Берлин және Tierpark Berlin зоопарктерімен, сондай-ақ Hortobágy ұлттық паркімен бірлесіп жүзеге асырады. Бұл бастама Моңғолияда сәтті іске асқан тәжірибе негізіне сүйеніп жасалған.
Пржевальский жылқысы – әлемдегі жалғыз жабайы жылқы түрі. ХХ ғасырдың ортасында табиғаттан толық жойылып, тек зоопарктердегі дарақтары ғана сақталып қалған еді. Қазақстанда бұл жануарларды реинтродукциялау 2024 жылы жүзеге аса бастады.
Алғашқы топ 2024 жылғы маусымда жеткізілді. Олар Торғай даласының -30°C суығына төзіп, сәтті қыстап шықты. Умбре мен Веспе атты биелерге GPS-қарғыбау тағылып, олардың қозғалысы бақылауға алынды. Қауіпсіздік пен мониторинг жұмыстарын мемлекеттік инспекторлар мен АСБК мамандары бірлесіп жүргізеді.
АСБК атқарушы директоры Вера Воронова жобаның сәтті жүзеге асуына орталықтағы мамандардың еңбегі мен жануарларға жасалған жоғары күтім себеп болғанын айтты.
Жобаның мақсаты — 2029 жылға дейін Торғай даласында тұрақты, генетикалық тұрғыдан алуан жабайы популяция қалыптастыру. Ол үшін 40–45 кертағы жеткізу жоспарланған.
Пржевальский жылқысы (Equus przewalskii Poljakov) – Қазақстандағы сирек және жойылу қаупі төнген жануарлар тізіміне енген еді. Сондай-ақ, СИТЕС конвенциясының II қосымшасына кіреді. Қостанай облысындағы 489 766 гектарлық «Алтын Дала» резерваты – жерсіндіру үшін ең қолайлы мекен деп саналады. Бұл жер 2012 жылы құрылған, ал құлан мен кертағы жобалары 2017 жылдан бері сәтті жүзеге асып келеді.
Мамандардың айтуынша, жабайы жылқылар дала экожүйесінің табиғи тепе-теңдігін сақтауға көмектеседі. Олар шөп жамылғысын реттейді, топырақ құнарлылығын арттырады, өрт қаупін азайтады және өзге жануарлар үшін тіршілік жағдайын жақсартады.